İZZETTİN ÇALIŞLAR GÜNLÜKLERİ:

YALOVA MEZALİMİ VE ERMENİLER

Bu çalışma 121 sayfa 6 bölüm olarak yayınlanacaktır. Çalışma aşamasında birincil derece belge ve kaynaklar kullanılmıştır.
Kaynak belgeler:
ATASE Arşivi İSH, Klasör 689, Dosya 129, Fihrist 204.
ATASE Arşivi İSH, Klasör 684, Dosya 129, Fihrist 192.
BCA, Bakanlar Kurulu Ortak Kararları, 30.18.1.1, 1.2.3, 73-3, 07.06.1920.
Paris Konferansı Foreign Office, E 4570/3537/44
Sevr’in maddeleri için. Foreign Office, E 14076/1/44
BOA, Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti DH. KMS.57-1/ 50

İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ni paylaşımı Mondros mütarekesiyle başlar.

Bu durumda Batı Anadolu’nun Yunanistan’a bırakılması bu planların açık bir işaretidir. Yunan ordusunun 1920 Temmuz ayında Yalova ve İzmit çevresini işgal etmesi milli mücadelenin içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.

1921 yılı ortalarında Gemlik, Yalova ve İzmit bölgesindeki Yunan ordusu ve çetelerin yağma ve zulümleri İtilaf Devletleri’nce onaylanmış bulunmaktadır.

Şimdi gelişen olayları tarihin kabul görmüş şekline ve eldeki belgelere dayanarak aktaralım..

İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ne sunulan şartları kabul ettirebilmek için baskıya arttırmaya başlar. Yunan İşgal Kumandanlığı 15 Haziran’dan itibaren faaliyet alanını genişletmeye başladı, Balıkesir işgal edilir. 24 Haziran’da Garp Cephesi Kumandanlığı kurulur. Kumandanlığa Ali Fuat Paşa’nın atanmasıyla boşalan 20. Kolordu Kumandanlığı’na Bekir Sami Bey (Günsav) getirilir.

İtilaf Devletleri komutanları Bursa ve çevresinde yerel yöneticilerden duyulan rahatsızlığı dile getirilir, şehrin uçaklarla vurulacağı tehdidinde bulunurlar.

İngilizlerin İzmit bölgesindeki işgalleri genişleyince liva merkezi Geyve’ye taşınır. Adapazarı, İzmit, Kandıra Karamürsel kazaları da livaya bağlanır. Yunan İşgal Kumandanlığının Bursa ve çevresinin Yunan kuvvetlerine bırakılmasına ilişkin teklifini İtilaf Devletleri kabul ederler.

Bu durum işgalleri getirecektir ve 8 Temmuz sabahı Bursa işgal edilir. Yunan ordusu ileri hareketine devam ederek kısa bir süre sonra Gemlik ve Yalova’yı işgal eder. İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nı Osmanlı Devleti’ne 20 Ağustos 1920’te kabul ettirmişlerdir. Bun antlaşma bölgede hızla ilerleyen Yunan Ordusuna güç verecektir.

Yunan kuvvetleri Ekim ayından itibaren Karamürsel ve çevresine hâkim olurlar. Bursa ve Gemlik’teki Yunan kuvvetleri 3. Yunan Kolordusuna bağlı olup, kolordu merkezi Bursa idi. Kolorduya bağlı 10. İzmir Tümeninin merkezi Gemlik’te idi. Tümene bağlı 28. Alayın bir taburu Pazarköy’de (Orhangazi), 30. Alayın bir taburu Umurbey’de, üç piyade bölüğünden biri Yalova’da, iki bölük de Gemlik-Pazarköy arasında bulunuyordu.1920 yılındaki Yunan ordusunun bu dağılımına ilişkiler veriler yanında, 1921 yılı Mart ayı içerisinde de bazı bilgiler mevcuttur. İkinci İnönü Savaşı’nın yaklaştığı günlerde Bursa ve çevresinde 2. 7. 8. Yunan tümenleri olup tümenlere bağlı alaylar Pazarköy, Ermeni Sölözü ve Gemlik’te idi.

İzmit bölgesinde Yunan işgaliyle birlikte yağma ve mezalim Rum ve Ermeni çetelerin desteğiyle artar. Bu mezalim hakkında 6 Ocak 1921’de Gebze Belediye Reisi Sadarete rapor gönderir. Raporda Yunan askerlerinin beraberlerinde getirdikleri Yeniköylü Rumlarla kasabayı bastıkları, halkın malını gasp edip öldüresiye dövdükleri, zorla selam verdirdikleri gibi çeşitli fiilleri işlediklerinden acilen yardım edilmesini istiyordu. 24 Mart 1921’de Karamürsel Kaymakamı Hüseyin Hilmi Bey Hariciye Nezareti’ne benzer bir rapor gönderdi. Kaymakam raporunda bölgede yapılan mezalime dikkat çekiyor, Rum Patrikhanesi’nin Rum ve Ermeni çeteleri örgütleyerek Şile, Kandıra ve İzmit’e gönderdiğinden acil önlem alınmasını dile getiriyordu.