OSMANLI BİLİM VE İLİM
Osmanlı padişahları ve saray dalkavukları kendi iktidarlarını sürdürebilmek, bir karmaşa yaşamamak için “düşünen insanı” yaratma potansiyeline sahip matbaadan uzak durmayı yeğlemişlerdir…
İstanbul’da ilk Türk basımevinin ürünlerini vermeye başladığı 1730’lu yıllara gelinceye kadar geçen 300 yıl içinde Batı’da 1, 5 milyon kitaptan 1, 4 milyar nüsha basılmıştı. Londra’da 1711’de günde ortalama 6500 olan gazete tirajı, 1753’te 20 bine ulaşmıştı. Voltaire’in, 12. Charles’in Tarihi kitabında; ‘İstanbul’da bir yılda yazılanlar, Paris’te bir günde yazılanlardan azdır’ yargısını dile getirmektedir. İlk basımevimizin açılmasından yüz yıl sonra da, 1820’lerde bu yargı hala geçerliydi. … Devletin denetiminde faaliyet gösteren ilk Türk matbaalarında bir yüzyıl boyunca basılan kitap sayısının 180 olması ve Avrupa’daki uygulamaların tersine, 1803 yılına kadar geniş insan kitlelerinin ilgisini çekebilecek dini yayınlara izin verilmemiş olması buna örnektir.
Osmanlı sultanlarından herhangi birine kapıkulu, hadım ağası, yeniçeri, meddah, cariye veya reaya olmaya hevesli “Osmanlı Torunları” sayısında büyük bir artışa tanık olduğumuz bir dönemde Osmanlıca zorunlu ders ve dil yapılmaya çalışılıyor.
Ancak Osmanlıcaya sıra gelinceye kadar eğitim müfredatında nice büyük eksiklikler ve sorunlar var. Bilim ve teknoloji alanında dünyanın geri ülkeleri arasında yer alan, modern teknolojinin hiçbir grubunda küresel bir başarı göstermeyen Türkiye’nin okullarda fen bilimlerine, kritik ve yaratıcı düşünmeye açık olup olmadığı tartışma konusudur.
Osmanlı sadece kitap basımını engellemedi; kitap basımına izin verdikten sonra da onları sıkı bir sansüre tabi tuttu. Örneğin, 1858 tarihinde ilan edilen Ceza Kanunu’ndaki üç yasaktan biri olan 138. Madde yoluyla Osmanlı padişahlarını, memurlarını eleştirmek yasaklanmıştı..
“Devlet-i Aliye’nin emir ve ruhsatıyla açılmış olan matbaalarda saltanatı seniye ve erbabı hükümet ve tebaai saltanatı seniyeden olan bir millet aleyhinde gazete veya kitap ve evrakı muzırre tab ve neşrine mütecasir olan kimselerin iptida bastırmış olduğu şeylerin zaptıyla, derecei cürmüne göre matbaası muvakkaten veya bütün bütün kapattırıldıktan sonra on mecidiye altınından elli mecidiye altınına kadar cezayı nakdi ahzolunu”
Aşağıdaki rakamlar Osmanlı devletinin öğrenime, bilime, kitaplara ve kritik düşünen insanlara düşman olduğunu sergiliyor:
“Oku; yaratan Efendinin ismiyle.” ayetinin Muhammed’e indiği yıl.. 610
Muhammed peygamber tarafından bizzat yazılan Kuran nüshasının tamamlandığı yıl.. 632
İbni Sina’nın Arapça yazdığı El Kanun Fit-Tıbb kitabının ilk basıldığı yıl. Yer: Roma.. 1593
İlk Türkçe dil bilgisi kitabı. Yer: Leibzig.. 1612
İlk basılan Türkçe kitap. Osmanlı padişahı ile Fransa kralı arasındaki ticaret anlaşmasının Türkçe ve Fransızca metninin yayınlandığı yıl. Yer: Paris.. 1615
Kuran’ın ilk Fransızca çevirisinin basıldığı yıl. Yer: Paris.. 1630
Kuran basımının ilk gerçekleştiği yıl. Yer: Venedik.. 1640
Osmanlıca ve Arapça kitap basımının yasak olduğu yılların sayısı.. 275
Matbaanın Müslümanlara yasak olduğu 275 yıl boyunca gayr-i Müslim azınlıkların kurduğu matbaa sayısı.. 37
Müteferrika Matbaasına izin verildiği yıl.. 1729
Müteferrika Matbaasının ilk 14 yıl içinde bastığı toplam kitap sayısı (11 tarih, 3 dil, 1 coğrafya, 1 fen, 1 askerlik).. 17
Müteferrika Matbaasının kapandığı yıl.. 1794
Müteferrika Matbaasının 68 yıllık ömrü boyunca yasaklamalar yüzünden fiili çalıştığı yılların sayısı.. 18
Müteferrika matbaasının 68 yıl boyunca dini konular dışında yayınladığı kitap başlığı sayısı.. 29
Osmanlı devleti tarafından açılan ilk matbaa olan Üsküdar Matbaasının açılış yılı.. 1802
Kitlelerin ilgisini çekebilecek dini yayınlara izin verildiği yıl.. 1803
Matbaanın izninden sonra yüzyıl boyunca (1729-1839) basılan Osmanlıca ve Arapça kitap sayısı.. 180
Tanzimat (Düzenleme) ilan edildiği yıl.. 1839
Nüfusun 35 milyon olduğu zaman Osmanlı’da basılan toplam kitap sayısı.. 536
Nüfusun 35 milyon olduğu zaman Osmanlı’da kişi başına düşen kitap sayısı. (16. yüzyılda Avrupa’da Osmanlı ve Türkler üzerine çeşitli dillerde çıkan yayınların sayısı 2.463’ü bulur.) .. 0,025
Meşrutiyet ile ilk Anayasa kabul edildiği yıl.. 1876
Birinci Meşrutiyet’e kadar Osmanlı’da basılan kitapların sayısı.. 3074
İlk Türk basımevinin kurulduğu yıl.. 1927
Harf Devrimi.. 1928
30.839 Milli Kütüphane kayıtlarına göre Osmanlıca (Arap harfli Türkçe) basma eserlerin sayısı.
Ve tüm bu veriler neticesinde cahil ve okuma yazma bilmeyen atalarını savunan Osmanlı torunları komik değil mi?
Hüseyin Rahmi Özgenel
İstanbul’da ilk Türk basımevinin ürünlerini vermeye başladığı 1730’lu yıllara gelinceye kadar geçen 300 yıl içinde Batı’da 1, 5 milyon kitaptan 1, 4 milyar nüsha basılmıştı. Londra’da 1711’de günde ortalama 6500 olan gazete tirajı, 1753’te 20 bine ulaşmıştı. Voltaire’in, 12. Charles’in Tarihi kitabında; ‘İstanbul’da bir yılda yazılanlar, Paris’te bir günde yazılanlardan azdır’ yargısını dile getirmektedir. İlk basımevimizin açılmasından yüz yıl sonra da, 1820’lerde bu yargı hala geçerliydi. … Devletin denetiminde faaliyet gösteren ilk Türk matbaalarında bir yüzyıl boyunca basılan kitap sayısının 180 olması ve Avrupa’daki uygulamaların tersine, 1803 yılına kadar geniş insan kitlelerinin ilgisini çekebilecek dini yayınlara izin verilmemiş olması buna örnektir.
Osmanlı sultanlarından herhangi birine kapıkulu, hadım ağası, yeniçeri, meddah, cariye veya reaya olmaya hevesli “Osmanlı Torunları” sayısında büyük bir artışa tanık olduğumuz bir dönemde Osmanlıca zorunlu ders ve dil yapılmaya çalışılıyor.
Ancak Osmanlıcaya sıra gelinceye kadar eğitim müfredatında nice büyük eksiklikler ve sorunlar var. Bilim ve teknoloji alanında dünyanın geri ülkeleri arasında yer alan, modern teknolojinin hiçbir grubunda küresel bir başarı göstermeyen Türkiye’nin okullarda fen bilimlerine, kritik ve yaratıcı düşünmeye açık olup olmadığı tartışma konusudur.
Osmanlı sadece kitap basımını engellemedi; kitap basımına izin verdikten sonra da onları sıkı bir sansüre tabi tuttu. Örneğin, 1858 tarihinde ilan edilen Ceza Kanunu’ndaki üç yasaktan biri olan 138. Madde yoluyla Osmanlı padişahlarını, memurlarını eleştirmek yasaklanmıştı..
“Devlet-i Aliye’nin emir ve ruhsatıyla açılmış olan matbaalarda saltanatı seniye ve erbabı hükümet ve tebaai saltanatı seniyeden olan bir millet aleyhinde gazete veya kitap ve evrakı muzırre tab ve neşrine mütecasir olan kimselerin iptida bastırmış olduğu şeylerin zaptıyla, derecei cürmüne göre matbaası muvakkaten veya bütün bütün kapattırıldıktan sonra on mecidiye altınından elli mecidiye altınına kadar cezayı nakdi ahzolunu”
Aşağıdaki rakamlar Osmanlı devletinin öğrenime, bilime, kitaplara ve kritik düşünen insanlara düşman olduğunu sergiliyor:
“Oku; yaratan Efendinin ismiyle.” ayetinin Muhammed’e indiği yıl.. 610
Muhammed peygamber tarafından bizzat yazılan Kuran nüshasının tamamlandığı yıl.. 632
İbni Sina’nın Arapça yazdığı El Kanun Fit-Tıbb kitabının ilk basıldığı yıl. Yer: Roma.. 1593
İlk Türkçe dil bilgisi kitabı. Yer: Leibzig.. 1612
İlk basılan Türkçe kitap. Osmanlı padişahı ile Fransa kralı arasındaki ticaret anlaşmasının Türkçe ve Fransızca metninin yayınlandığı yıl. Yer: Paris.. 1615
Kuran’ın ilk Fransızca çevirisinin basıldığı yıl. Yer: Paris.. 1630
Kuran basımının ilk gerçekleştiği yıl. Yer: Venedik.. 1640
Osmanlıca ve Arapça kitap basımının yasak olduğu yılların sayısı.. 275
Matbaanın Müslümanlara yasak olduğu 275 yıl boyunca gayr-i Müslim azınlıkların kurduğu matbaa sayısı.. 37
Müteferrika Matbaasına izin verildiği yıl.. 1729
Müteferrika Matbaasının ilk 14 yıl içinde bastığı toplam kitap sayısı (11 tarih, 3 dil, 1 coğrafya, 1 fen, 1 askerlik).. 17
Müteferrika Matbaasının kapandığı yıl.. 1794
Müteferrika Matbaasının 68 yıllık ömrü boyunca yasaklamalar yüzünden fiili çalıştığı yılların sayısı.. 18
Müteferrika matbaasının 68 yıl boyunca dini konular dışında yayınladığı kitap başlığı sayısı.. 29
Osmanlı devleti tarafından açılan ilk matbaa olan Üsküdar Matbaasının açılış yılı.. 1802
Kitlelerin ilgisini çekebilecek dini yayınlara izin verildiği yıl.. 1803
Matbaanın izninden sonra yüzyıl boyunca (1729-1839) basılan Osmanlıca ve Arapça kitap sayısı.. 180
Tanzimat (Düzenleme) ilan edildiği yıl.. 1839
Nüfusun 35 milyon olduğu zaman Osmanlı’da basılan toplam kitap sayısı.. 536
Nüfusun 35 milyon olduğu zaman Osmanlı’da kişi başına düşen kitap sayısı. (16. yüzyılda Avrupa’da Osmanlı ve Türkler üzerine çeşitli dillerde çıkan yayınların sayısı 2.463’ü bulur.) .. 0,025
Meşrutiyet ile ilk Anayasa kabul edildiği yıl.. 1876
Birinci Meşrutiyet’e kadar Osmanlı’da basılan kitapların sayısı.. 3074
İlk Türk basımevinin kurulduğu yıl.. 1927
Harf Devrimi.. 1928
30.839 Milli Kütüphane kayıtlarına göre Osmanlıca (Arap harfli Türkçe) basma eserlerin sayısı.
Ve tüm bu veriler neticesinde cahil ve okuma yazma bilmeyen atalarını savunan Osmanlı torunları komik değil mi?
Hüseyin Rahmi Özgenel
Yorumlar
Yorum Gönder