İZMİR İŞGAL EDİLİRKEN (I.Bölüm)
İzmir'in işgali sırasında Türk halkının direnişi...
itilaf Devletleri'nin, Yunanlıların İzmir'i işgaline izin vermesi: İzmir civarının İngiliz, Fransız ve Yunanlılar tarafından işgali halkı tedirgin etmişti, Mayıs 1919'da İtilaf Devletleri Temsilcilerinin Paris'te, Yunanlıların İzmir'i işgal etmeleri hakkında karar almaları ve Venizelos'un 12 Mayıs'da bu kararı Atina ve Yunan donanmasına bildirmesinden sonra, zaten hazır bulunan Yunan ordusunun İzmir'e hareketi ve İzmir'İn işgal edileceğinin 14 Mayıs'da İngiliz Amirali Calthorpe tarafından İzmir Valisi İzzet Bey'e, Kolordu Komutam Ali tedirginliği artmıştı. Çünkü, İzmir civarındaki (Foça, Karaburnn, Urla ve Yenikale) istihkamları İngiliz, Fransız ve Yunanlılar tarafından işgal edildi.
İtalyanlar,Kuşadası'na çıkarma yaparak Selçuk İstasyonu'nu işgal etmişlerdi. Sıra İzmir'e gelmişti...
Tarih 14 Mayıs, İzmir'in işgalini protesto eden Müdüfaa-i Vatan Cemiyeti adını, "Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi"ne çevirdi. Aynı gece. Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi'nin aşağıdaki beyannamesi yayınlandı:
"Ey Bedbaht Türk. Wilson Prensipleri ünvan-ı insaniyetkaranesi altında senin hakkın gasb ve namusun yırtılıyor. Buralarda Rumun çok olduğu ve Türklerin güzel memleketin Yunan'a verildi. Şimdi sana sonıyoruz; Rum senden daha mı çok? Yunan hahmiyetini kabule taraftar mısın? Artık kendini göster. Tekmi! kardeşlerin maşanıktadır. Ortaya yüzbinlerce toplam ve kahir ekseriyetini orada bütün dünyaya göster. Burada zengin, fakir, alim, cahil yok. Fakat, Yunan hakimiyetini istemeyen büyük bir kitle olduğunu ilan ve isbat et. Bu, sana düşen en büyük vazifedir. Geri kalma. Hüsran ve nikbet fayda vermez.
Aynı gün Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi, bütün Türkiye'deki viIayet, sancaklarına şu telgrafı gönderecektir:
"İzmir ve Havalisi Yunan'a ilhak ediliyor. işgal başladı,diyerek lzmirlilerin heyecanla ayakta oldukları. kurtuluşlarının bütün Türkiye'den alacakları yardımla olacağı belirtilerek; halktan mitingler ve telgraflarla her yere başvurup, vatan ordusuna katılılın. İzmir ilhak ediliyor!."
İzmir'in işgalinden sonra Türkiye'nin her yerinden İstanbul'daki İtilaf Devletleri temsilcilerine ve İstanbul Hükümeti'ne yüzlerce telgraf göriderilerek işgal protesto ediliyor; halk. mal ve bedence her türlü fedakarlığı yapacaklarını bildiriyorlardı.
Milli Mücadele'de ilk mitingler, İzmir'in işgal tarihi olan 15 Mayıs 1919'da başlayan protesto mitinglerdir. Çünkü; İzmir'in işgali, bardağı taşıran son damla olmuş; artık, İtilaf Devletleri'nin yaptıkları işgallerin geçici olmadığı anlaşılmıştı. Halkta milli bilinç uyanmış, Türk Devleti 'nin ve Milleti 'nin parçalanmasına izin verilmeyeceği gösterilmiştir.
15 Mayıs'ta Muğla'da. 16 Mayıs'ta Denizli. Tarsus, Kastamonu, Bayramiç ve Seydişehir'de protesto mitingleri yapıldı.
İstanbul'da eğlence yerleri. okullar, ticarethaneler üç gün kapatıldı. Mayıs'ta Üniversite ve Yüksekokulların öğrencileri işgali protesto ederek derslere girmediler. Bundan sonra izmir'in işgali protesto eden mitingler, İstanbul'u fiilen işgal etmiş olan ltilaf Devletleri'nin, toplarının namlularını şehre çevirmelerine,limanda demirleyen büyük donanmalarına ve şehirde her yeri kontrol altında tutan silahlı askerlerine rağmen halk tarafından korkusuzca yapıldı.
Sonra sırası ile
16 Mayıs 1919 Denizli, Kastamonu, Tavas, Bayramiç ve Seydişehir'de; Mayıs'ta Giresun. Trabzon, Zonguldak, Edremit ve Çal/Denizli'de. 18 Mayıs'ta İstanbul Darülfünun Konferans Salonu'nda profesörlerin işgali protestoları Bursa'da üç gün miting yapılacağı ilan edilişi, Erzurum ve İzmirdeki protestolar peş peşe birbirinizi izledi.
19 Mayıs'ta kadınlı erkekli 50.000 kişinin katıldığı İstanbul Fatih Mitingi konuşmacılar arasında Halide Edip ve Meliha Hanım var. Büyük bir halk gösterisine dönüşen toplantı sonunda, padişahı dahi dinlemeyerek; Amerikan Cumhurbaşkanı Wilson'a Türkiye'nin işgalini protesto eden telgraf çekildi.
19 Mayıs'ta Aydın'da, 20 Mayıs'ta Samsun'da ve yine 20 Mayıs'ta İstanbul Üsküdar Doğancılar'daki miting. Erkek konuşmacıların yanında "Asri Kadınlar Cemiyeti" adına Sabahat ve Naciye Hammlar konuşmuşlardı. Konuşmacılardan biri "Hakkımız zorla alınacak olursa çocuğumuzla, kadınımızla, erkeğimizle hepimiz öleceğız. " dedi. Bir başkası "Elimizde top yok, tüfek yok silah yok, birşeyler yok. Fakat bunların hepsinden kıymetli bir kalbimiz var...Biz yaşamak için daima hazım ve yaşamak için ölmeye yemin ettik." diyordu.
22 Mayıs Kadıköy Mitingi'nde. Halide Edip ve Münevver Saime Hanımlar konuşmuşlardı..
23 Mayıs'ta, Sultan Ahmet Mitingi'nde 200.000 kişi toplanmış, işgal kuvvetlerinden iki uçak havada kalabalığı izlemişti. Mitingde şair Mehmet Emin (Yurdakul), İstanbul basını adına Fahrettin Bey, Halide Edip, Selim Sırrı (Tarcan),Dr. Sabit Bey'ler konuşmuştu. Hitabet kürsüsüne siyah örtü örtülmüş
"Türk hürdür,esir olmaz". "Hak isteriz" diye pankartlar asılmıştı!!.
Kaynak:
HT.yD. Savı:5 (Eylül 1953) Vesika:92
Gotthard. Jacsche, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi,I, TTK., Ankara, 1970, s 74.
Türk İstiklal Harbi (Doğu Cephesi) ın, Ankara, 1965, s.62; Harp Tarihi Vesikalar
T. i. H.. IV, s.56-57
H.R.Özgenel Atatürk araştırmalar arşv.456/56,67,89,
itilaf Devletleri'nin, Yunanlıların İzmir'i işgaline izin vermesi: İzmir civarının İngiliz, Fransız ve Yunanlılar tarafından işgali halkı tedirgin etmişti, Mayıs 1919'da İtilaf Devletleri Temsilcilerinin Paris'te, Yunanlıların İzmir'i işgal etmeleri hakkında karar almaları ve Venizelos'un 12 Mayıs'da bu kararı Atina ve Yunan donanmasına bildirmesinden sonra, zaten hazır bulunan Yunan ordusunun İzmir'e hareketi ve İzmir'İn işgal edileceğinin 14 Mayıs'da İngiliz Amirali Calthorpe tarafından İzmir Valisi İzzet Bey'e, Kolordu Komutam Ali tedirginliği artmıştı. Çünkü, İzmir civarındaki (Foça, Karaburnn, Urla ve Yenikale) istihkamları İngiliz, Fransız ve Yunanlılar tarafından işgal edildi.
İtalyanlar,Kuşadası'na çıkarma yaparak Selçuk İstasyonu'nu işgal etmişlerdi. Sıra İzmir'e gelmişti...
Tarih 14 Mayıs, İzmir'in işgalini protesto eden Müdüfaa-i Vatan Cemiyeti adını, "Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi"ne çevirdi. Aynı gece. Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi'nin aşağıdaki beyannamesi yayınlandı:
"Ey Bedbaht Türk. Wilson Prensipleri ünvan-ı insaniyetkaranesi altında senin hakkın gasb ve namusun yırtılıyor. Buralarda Rumun çok olduğu ve Türklerin güzel memleketin Yunan'a verildi. Şimdi sana sonıyoruz; Rum senden daha mı çok? Yunan hahmiyetini kabule taraftar mısın? Artık kendini göster. Tekmi! kardeşlerin maşanıktadır. Ortaya yüzbinlerce toplam ve kahir ekseriyetini orada bütün dünyaya göster. Burada zengin, fakir, alim, cahil yok. Fakat, Yunan hakimiyetini istemeyen büyük bir kitle olduğunu ilan ve isbat et. Bu, sana düşen en büyük vazifedir. Geri kalma. Hüsran ve nikbet fayda vermez.
Aynı gün Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi, bütün Türkiye'deki viIayet, sancaklarına şu telgrafı gönderecektir:
"İzmir ve Havalisi Yunan'a ilhak ediliyor. işgal başladı,diyerek lzmirlilerin heyecanla ayakta oldukları. kurtuluşlarının bütün Türkiye'den alacakları yardımla olacağı belirtilerek; halktan mitingler ve telgraflarla her yere başvurup, vatan ordusuna katılılın. İzmir ilhak ediliyor!."
İzmir'in işgalinden sonra Türkiye'nin her yerinden İstanbul'daki İtilaf Devletleri temsilcilerine ve İstanbul Hükümeti'ne yüzlerce telgraf göriderilerek işgal protesto ediliyor; halk. mal ve bedence her türlü fedakarlığı yapacaklarını bildiriyorlardı.
Milli Mücadele'de ilk mitingler, İzmir'in işgal tarihi olan 15 Mayıs 1919'da başlayan protesto mitinglerdir. Çünkü; İzmir'in işgali, bardağı taşıran son damla olmuş; artık, İtilaf Devletleri'nin yaptıkları işgallerin geçici olmadığı anlaşılmıştı. Halkta milli bilinç uyanmış, Türk Devleti 'nin ve Milleti 'nin parçalanmasına izin verilmeyeceği gösterilmiştir.
15 Mayıs'ta Muğla'da. 16 Mayıs'ta Denizli. Tarsus, Kastamonu, Bayramiç ve Seydişehir'de protesto mitingleri yapıldı.
İstanbul'da eğlence yerleri. okullar, ticarethaneler üç gün kapatıldı. Mayıs'ta Üniversite ve Yüksekokulların öğrencileri işgali protesto ederek derslere girmediler. Bundan sonra izmir'in işgali protesto eden mitingler, İstanbul'u fiilen işgal etmiş olan ltilaf Devletleri'nin, toplarının namlularını şehre çevirmelerine,limanda demirleyen büyük donanmalarına ve şehirde her yeri kontrol altında tutan silahlı askerlerine rağmen halk tarafından korkusuzca yapıldı.
Sonra sırası ile
16 Mayıs 1919 Denizli, Kastamonu, Tavas, Bayramiç ve Seydişehir'de; Mayıs'ta Giresun. Trabzon, Zonguldak, Edremit ve Çal/Denizli'de. 18 Mayıs'ta İstanbul Darülfünun Konferans Salonu'nda profesörlerin işgali protestoları Bursa'da üç gün miting yapılacağı ilan edilişi, Erzurum ve İzmirdeki protestolar peş peşe birbirinizi izledi.
19 Mayıs'ta kadınlı erkekli 50.000 kişinin katıldığı İstanbul Fatih Mitingi konuşmacılar arasında Halide Edip ve Meliha Hanım var. Büyük bir halk gösterisine dönüşen toplantı sonunda, padişahı dahi dinlemeyerek; Amerikan Cumhurbaşkanı Wilson'a Türkiye'nin işgalini protesto eden telgraf çekildi.
19 Mayıs'ta Aydın'da, 20 Mayıs'ta Samsun'da ve yine 20 Mayıs'ta İstanbul Üsküdar Doğancılar'daki miting. Erkek konuşmacıların yanında "Asri Kadınlar Cemiyeti" adına Sabahat ve Naciye Hammlar konuşmuşlardı. Konuşmacılardan biri "Hakkımız zorla alınacak olursa çocuğumuzla, kadınımızla, erkeğimizle hepimiz öleceğız. " dedi. Bir başkası "Elimizde top yok, tüfek yok silah yok, birşeyler yok. Fakat bunların hepsinden kıymetli bir kalbimiz var...Biz yaşamak için daima hazım ve yaşamak için ölmeye yemin ettik." diyordu.
22 Mayıs Kadıköy Mitingi'nde. Halide Edip ve Münevver Saime Hanımlar konuşmuşlardı..
23 Mayıs'ta, Sultan Ahmet Mitingi'nde 200.000 kişi toplanmış, işgal kuvvetlerinden iki uçak havada kalabalığı izlemişti. Mitingde şair Mehmet Emin (Yurdakul), İstanbul basını adına Fahrettin Bey, Halide Edip, Selim Sırrı (Tarcan),Dr. Sabit Bey'ler konuşmuştu. Hitabet kürsüsüne siyah örtü örtülmüş
"Türk hürdür,esir olmaz". "Hak isteriz" diye pankartlar asılmıştı!!.
Kaynak:
HT.yD. Savı:5 (Eylül 1953) Vesika:92
Gotthard. Jacsche, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi,I, TTK., Ankara, 1970, s 74.
Türk İstiklal Harbi (Doğu Cephesi) ın, Ankara, 1965, s.62; Harp Tarihi Vesikalar
T. i. H.. IV, s.56-57
H.R.Özgenel Atatürk araştırmalar arşv.456/56,67,89,
Yorumlar
Yorum Gönder